Burak Sağlık – İnternet, Extranet,İntranet Kitabının Tümü
İKİNCİ BÖLÜM BİLGİSAYAR AĞLARI
2.1. Bilgisayar Ağlarının Çalışması
Bilgisayarlar hep yalnız kalsaydı ve bilgisayar ağları olmasaydı, ne olurdu hiç düşündünüz mü? En basitinden bir örnekle başlayalım. Eğer ağ kavramıyla tanışmasaydık şu an siz bu yazıyı burada okuyamıyor olacaktınız evet Internet’i bir birinden uzak birçok Local Area Network’un (Yerel alan ağ’larının) birleşmesiyle oluşan milyonlarca Wide Area Network’lerin (Geniş alan ağ’ların), routerlar vasıtasıyla bağlanması sonucu oluşan en geniş ağ olarak nitelendirebiliriz sanırım. Yani dünyadaki birçok bilgisayardaki ufak bilgilerin paylaşıma açılmasıyla uçsuz bucaksız bir bilgi dünyasına açılıyoruz kısacası. Bu yüzden Internet’i büyük bir bilgi paylaşımı olarak nitelendiriyoruz. Bütün bilgisayarlar, sunucular kapalı olsa Internet diye bir şey olmazdı. Yani eğer paylaşım olmasaydı Internet de olmazdı! Bu gün sizde internet’e bağlandığınız süre içersinde eğer KaZaA, i-mesh gibi dosya paylaşım programlarını kullanıyorsanız bilgisayarınızı bu bilgi ağının bir parçası yapıyorsunuz demektir.
2.2. Bilgisayar Ağlarına İhtiyaç Sebebimiz
Önce girişte bahsettiğimiz “LAN” ve “WAN” kavramları ile başlayalım.Yerel ağ olarak tanımladığımız Local Area Network’e aynı yapı içindeki sınırlı bir alanda bir birine bağlanmış bilgisayarlardan oluşan bilgisayar ağına diyoruz. Örnek olarak hepimizin bildiği internet kafeler, yerel ağın oluşumuna güzel bir örnektir. Wide Area Network ise; farklı bölgelerdeki yerel ağların bağlanması sonucu oluşan bilgisayar ağıdır. Mesela; Bir kargo şirketi’nin İstanbul, İzmir, Ankara … şubelerinde ki yerel ağları’nın bir birbirine bağlanması.
Şekil 1: Ufak bir Local Area Network
LAN’larda temel amaç aynı yapı içinde kullanılan bilgisayarların bazı donanımları paylaşmasını, ortak çalışma ortamını sağlayarak zamandan tasarruf edilmesi sayesinde bilginin hızlı bir şekilde okunması ve işlenmesini sağlamak. Örneğin bir oda içersinde 10 bilgisayar var. Her bir bilgisayarın sürekli yazıcı kullanması gereklidir. Eğer ağ ortamı yoksa, bunu ya hepsine ayrı ayrı yazıcı bağlayarak halledersiniz ya da kim doküman çıkaracaksa o kişi dokümanını diskete kaydedip yazıcının bağlı olduğu bilgisayardan çıkış alarak sorunu halleder. Burada bahsettiğimiz birinci yöntem masraflı bir yöntem, ikinci yöntem ise çalışma performansını düşüren ve çok zaman kaybına sebep olabilecek bir yöntem. Bu sorunu ufak bir ağ kurarak ve yazıcının kullanım sıklığına bağlı olmak kaydıyla ağ’a bağlı bir yada iki bilgisayara yazıcı kurup bu yazıcıları da ağ’daki diğer bilgisayarların kullanımı için paylaşıma açabiliriz. Böylece hem maddi yönden tasarruf sağlarız hem de çalışma performansını arttırırız.
WAN’lara bir örnek verecek olursak ta yukarıda bahsetmiş olduğum kargo şirketi örneğini sürdürelim. Eğer bir kargo şirketine sahipseniz bir çok ilde yada ülkede geniş bir ağa sahip olmanız gerekir. Çünkü kargo için girilen her hangi bir kaydın rahatlıkla diğer şubelerde de eş zamanlı okunabilmesi gerekir. Aynı durum bankalarda da geçerli eğer siz her hangi bir bankanın x şubesinde hesap açtırdınız ve paranızı oraya yatırdıysanız. Peki nasıl oluyor da bilgileriniz başka bir şubesinde kayıtlı olabiliyor hatta başka bir banka ATM şubesinden dahi kendi hesabınıza erişebiliyorsunuz? Aslında burada anlatmış olduğumuz şubeler birer client (istemci) olmuş oluyorlar ve bilgileri Merkez’ deki yani Server’ın (Sunucu’nun) bulunduğu yerden okumak için çağırıyor yada kayıt ederken oraya kayıt ediyor. Yani kısaca bilgi havuz sistemi diyelim biz.
Toparlayacak olursak; Network, birbirine bağlanmış server,printer, pc yada benzeri haberleşme ekipmanlarının en ekonomik ve verimli yoldan kullanılmasıdır diyebiliriz. Bu bağlamda network’ün bizlere yararları da zamandan ve maliyetten tasarruf ederek ortak çalışma ortamı sağlamasıdır.
2.3. Ağın Yararları
Bilgisayarları bir ağ oluşturmak üzere birbirine bağlanması şu yararları sağlar:
Bilgilerin paylaşımı.
Merkezi yönetim ve desteği,
Kurumsal çalışma, güvenlik,
Bir şirket ortamında bilgilerin bölümler, şubeler arasında paylaşımı o şirket için çok önemlidir. Bunun dışında elektronik posta göndermek, belgeleri birlikte oluşturmak gibi olanaklar kullanıcılara büyük faydalar sağlar.
Bilgisayarlar arasında ağ kurulması ayrıca yönetim ve destek görevlerinin de kolayca yapılmasını sağlar. Ağ yöneticisi tek bir yerden ağ üzerindeki diğer bilgisayarları yönetebilir. Örneğin bir programı yüklemek ya da kullanıcının bir sorunu gidermek için kullanıcının bilgisayarına gitmeye gerek kalmadan ağ üzerinden (uzaktan) müdahale edilebilir.
2.4. Paylaşım
Bilgisayar ağları, bilgisayarların kaynaklarını(resources) paylaşmalarını sağlar.
Bir kaynak bir cihazın diğerleriyle paylaşmak isteyebileceği herhangi bir şeydir. Kaynaklara örnek olarak hemen dosyalar, dizinler ve yazıcılar verilebilir. Ancak örneğin e-posta mesajların iletilmesine yarayan bir kaynaktır. İnternet paylaşımında bir bilgisayarın internet bağlantısını paylaşıyoruz değil mi?
Sonuç olarak bilgisayar ağlarının amacı paylaşımdır. Ancak paylaşım sadece dosya ve yazıcılarla sınırlı değildir.
2.5. Ağ Çeşitleri
Bilgisayar ağları elektronik haberleşmenin ve sayısal tabanlı uygulamaların temel yapı taşı durumuna gelmiştir. Bilgisayar ağı dendiğinde bilgisayarların bir protokol altında iletişimde bulunması akla gelir.
Küçük bir ofiste birkaç bilgisayar ve bir yazıcı, bir HUB cihazı üzerinden birbirine bağlanarak bir bilgisayar ağı oluşturduğu gibi, tüm dünyaya yayılmış milyonlarca bilgisayarı içeren internette bir bilgisayar ağıdır. Ağ tiplerini şöyle tanımlayabiliriz:
Ağ çeşitleri:
1. LAN
2. Kampüs Ağları
3. MAN
4. WAN
2.5.1. LAN
Temel özellik, sistemlerin aynı ortamda veya birbirlerine yakın mesafede olmalarıdır. Bu nedenle sistemler arasında kullanılacak kabloların seçiminde büyük bir esneklik vardır.
Kablolama alt yapısı bir kez kurulduktan sonra maliyetsiz bir iletim ortamı sağlarlar.
LAN’ları diğer ağlardan farklı kılan üç önemli özellik bulunur:
1. Boyutları
2. İletim Teknolojileri
3. Bağlantı biçimleri
Fiziksel boyutlarının sınırlı olması ağ üzerindeki maksimum iletim süresinin de sınırlı olması ve önceden bilinmesi anlamına gelir. Bu sınırın bilinmesi ağ tasarımında ve ağ yönetiminde (network management) kolaylık sağlar.
LAN’lar genellikle tüm makinelerin bağlı olduğu tek bir kablodan oluşan bir iletim ortamı kullanırlar: Ayrıntılı olarak IEEE 802 standartlarında tanımlanırlar.
İletim hızı 10 veya 100 Mbps arasındadır. Gbps hızına da çıkılabilir.
Şekil 2: Ağ Yerleşimi
LAN uygulamasında yüksek hızlara çıkılabilir. Ethernet, Jetonlu Halka(token Ring,TR), FDDI ve ATM teknolojileri uygulamaya bağlı olarak seçilebilecek LAN topolojileridir.
Bir ağda bunlardan bir veya birkaçı bir arada bulunabilmektedir. Maliyetinin düşük olması nedeniyle çoklukla ETHERNET teknolojisi kullanılır.
Ağın büyüklüğü arttıkça LAN omurga kurulmasında ATM ve FDDI kullanılmasına karşın kenarlarda yine ETHERNET teknolojisi kullanılmaktadır.
2.5.1.1. Doğrusal Yerleşim
Şekil 3: Doğrusal Yerleşim
Fiziksel bus tüm bilgisayarların aynı kabloya bağlı oldukları sistemdir. Kablonun her iki ucuna sonlandırıcı adı verilen dirençler takılır. Bu topoloji hem mantıksal hem de fiziksel olarak varlığını sürdürmektedir. Kurulumu kolaydır. En büyük dezavantajı kablonun bir noktasında oluşan kopukluğun tüm sistemi çökertmesidir.
Mantıksal bus ise, gönderilen bir verinin tüm sistemlere de ulaşması demektir.
2.5.1.2. Halka Yerleşim
Şekil 4: Halka Topoloji
Fiziksel olarak böyle bir bağlantı hiç kullanılmış mıdır bilemiyorum. Kaynaklarda bununla ilgili bir bilgiye ulaşamadım.
Mantıksal Ring topoloji ise Token-Ring adı verilen ilk başta IBM’in geliştirdiği, sonraları IEEE ve ISO tarafından geliştirilmeye devam eden ağ sisteminin kullandığı sistemdir. Token-Ring’de bilgisayarlar kablolarla ortadaki merkez bir kutuya bağlıdır(fiziksel yıldız). Ancak sistemde veri aktarımını sağlayan bir sinyal sürekli olarak sırayla tüm sistemleri dolaşmaktadır. Token adı verilen bu sinyal tek tek tüm sistemlere uğradığı için Ring/Halka terimi buradan gelmektedir.